(อ่านภาษาไทยด้านล่าง)
When delivery platforms started gaining traction in Thailand, especially during the COVID-19 lockdown when everyone had to stay at home, these companies expanded rapidly, pouring money into advertisements that painted the rider profession as a new opportunity for anyone. All one needed was a smartphone and a motorcycle to start earning income immediately, with the added appeal of “freedom” attached to the profession.
While there may be “freedom” with regard to work hours, it does not truly reflect the entire reality of the job. The “freedom” they sell also come with having no bargaining power over compensation, protection, and working conditions. Riders must only follow the rules set by the platforms.
At first, riders earned well with manageable working hours. But eventually, things changed, earnings dropped, work became unevenly distributed, and many now have to work longer hours to make the same amount they once did. From a peak of 62 baht in 2021, the average pay-per-delivery rate is now just over 30 baht. Despite the platforms’ billions in annual profits, why is compensation for workers shrinking? The answer is simple, platforms exploit workers, and the government turns blind eyes, leaving them unprotected.
The fight for riders to be recognized as “employees” under Thai labor law, rather than being labeled as “freelancers” or “partners” as platform companies advertise, has been ongoing for years, but their voices remain divided. Many riders fear that being classified as “employees” would force them to work according to fixed schedules, much like traditional office jobs, which would contradict the original promise of “freedom.” However, in reality, Thai labor laws do not require employers to set fixed working hours like in typical office jobs (e.g., 9 AM to 5 PM). Instead, working hours depend on the nature of the job and the agreement between the employer and the worker.
Meanwhile, being classified as employees under Thai labor law would grant workers basic protections such as minimum wage, paid sick leave, maternity leave, and social security benefits. This classification would offer job security, access to compensation for work-related injuries, fair pay, and bargaining power. Most importantly, it would hold platform companies accountable for protecting workers’ rights. By recognizing riders as employees, the government would also help foster a fairer and more sustainable gig economy.
Riders Are About to Have a Status (That’s Not “Employees”)
The Ministry of Labour has proposed the draft “Independent Workers Promotion and Protection Bill,” aimed at extending greater protection to self-employed workers. The bill defines workers in two categories: “Independent workers” and “Semi-Independent workers.”
Section 10 of the draft bill defines platform-based service providers, such as riders, massage therapists, care workers, and others who accept the terms and conditions set by platform service providers and receive compensation through the platform business as “semi-independent” workers. However, it’s a well-known fact that many workers on these platforms do not have true “freedom“ as they must comply with the platform’s rules and lack the autonomy they are led to believe they have. This inaccurate definition will create issues regarding the rights workers should have under labor laws.
Moreover, the draft bill limits workers’ ability to organize by separating “Independent” and “Semi-Independent,” preventing them from uniting as one group. This division will prevent workers from collectively negotiating for fair benefits and reduce their bargaining power, among other unclear issues.
If this draft bill passes, riders and other platform workers will not be entitled to the rights of employees under labor law. They will not be covered by the Workmen’s Compensation Fund, will have no rights to workplace safety protections, and will not be covered by the social security system under Section 33. They will also lose their right to organize and negotiate under labor relations laws, along with other essential rights.
The Minister of Labour has the authority under Section 6 of the Labour Protection Act B.E. 2541 (1998) to issue a ministerial regulation recognizing the status of platform workers, this would grant them full protection as workers in the formal system, covering both basic rights and job security. However, what we have instead is this draft bill, which could strip them of those protections.
Currently, the draft Independent Workers the Promotion and Protection Bill is in the process of being submitted to the Cabinet. Despite efforts from workers and civil society sectors to oppose this, there has been little progress. This issue needs platforms and campaigns to push it to the forefront of public consciousness. The struggles faced by riders over the years show that the government has never seriously protected platform workers’ rights and has failed to hold platform companies accountable.
It is now clear that what was once sold as “freedom” comes at a cost and it is the stripping of workers’ rights.
อิสระแบบใด? เมื่อรัฐกำลังเขียนกฎหมายให้เราไม่มีสิทธิ
“จากคำโฆษณาชวนฝันสู่กฎหมายที่จะทำให้แรงงานไร้สิทธิ” เมื่อแพลตฟอร์มเดลิเวอรี่เริ่มตั้งไข่ในไทย โดยเฉพาะในช่วงโควิด-19 ที่ทุกคนต้องกักตัวอยู่บ้าน ส่งผลให้บริษัทแพลตฟอร์มทั้งหลายเร่งขยายตัวอย่างรวดเร็ว ทุ่มงบโฆษณาว่าอาชีพไรเดอร์คือโอกาสใหม่ที่ใครๆ ก็เป็นได้ แค่มีมือถือ มีรถ ก็สร้างรายได้ทันที และผูกติดคำนิยามของอาชีพนี้ด้วยคำว่า “อิสระ”
แม้อาจจะไม่ได้เป็นการโฆษณาเกินจริงทั้งหมด อาชีพไรเดอร์ดูเหมือนจะอิสระจริง ไม่ต้องเข้า-ออกงานตามเวลา ไม่ต้องขอลาเมื่อมีเหตุจำเป็น แต่คำว่า “อิสระ” นี้ไม่ได้สะท้อนถึงความเป็นจริงของการทำงาน ความอิสระที่แพลตฟอร์มขายนั้นกลับหมายถึงการไม่มีสิทธิในการต่อรองค่าจ้างและสภาพการทำงานที่ไม่สามารถกำหนดได้เอง
ช่วงแรกไรเดอร์มีรายได้ดี ไม่ต้องทำงานหนักตลอดทั้งวันก็เพียงพอต่อการดำรงชีวิตและเลี้ยงดูครอบครัว แต่ตอนนี้ค่าตอบแทนกลับปรับลดลงไปเรื่อยๆ จากค่ารอบสูงสุด 62 บาท ในปี 2021 กลับเหลือเพียง 30 กว่าบาทในปัจจุบัน ทั้งยังเป็นการปรับแบบลดเท่านั้น ไม่มีเพิ่ม ทั้งๆ ที่บริษัทแพลตฟอร์มเหล่านี้มีผลกำไรเป็นพันล้านต่อปี ทำไมค่าตอบแทนที่จ่ายให้แรงงานกลับลดลง? คำตอบคือเพราะไม่มีระบบคุ้มครองหรือการดูแลที่จริงจังจากรัฐ
หลายคนสมัครเข้ามาเพราะไม่มีทางเลือกที่ดีกว่าและคำว่า “อิสระ” ก็ดูน่าเชื่อถือ แต่ในที่สุด ทุกอย่างก็เปลี่ยนไป ค่ารอบลดลง งานกระจายไม่เท่ากัน ต้องทำงานหลายชั่วโมงต่อวันเพื่อให้ได้รายได้เท่าเดิม
สรุปแล้วอาชีพไรเดอร์ “อิสระ” จริงหรือ? อิสระทางเวลาอาจจะใช่ แต่ในทางปฏิบัติ ไรเดอร์ต้องทำงานตามกฎเกณฑ์ที่แพลตฟอร์มกำหนด ไม่สามารถกำหนดหรือต่อรองค่าจ้างตัวเองได้ หรือแม้กระทั่งถูกแบนจากระบบโดยไม่มีเหตุผล
ไรเดอร์ส่วนใหญ่กังวลว่า หากถูกกำหนดสถานะเป็น “ลูกจ้าง” ตามกฎหมายจะทำให้ต้องทำงานตามเวลาที่บริษัทกำหนดเหมือนงานออฟฟิศทั่วไป ซึ่งจะผิดจุดประสงค์ความเป็น “อิสระ” ในการเลือกประกอบอาชีพไรเดอร์ตั้งแต่แรก แต่ในความเป็นจริง กฎหมายแรงงานไทยไม่ได้บังคับให้นายจ้างต้องกำหนดเวลาเข้าออกงานแบบที่เห็นในงานทั่วไป เช่น เข้างาน 9 โมง ออกงาน 5 โมง แต่ขึ้นอยู่กับลักษณะงานและข้อตกลงระหว่างนายจ้างกับลูกจ้าง
ในขณะเดียวกัน การได้รับสถานะเป็นลูกจ้างตามกฎหมายแรงงานไทยก็จะได้รับสิทธิและสวัสดิการตามกฎหมาย เช่น ค่าจ้างขั้นต่ำตามที่กฎหมายกำหนด, การคุ้มครองจากประกันสังคมในด้านการรักษาพยาบาล, การว่างงาน, และการชราภาพ นอกจากนี้ยังได้รับการคุ้มครองจาก กองทุนเงินทดแทน สำหรับอุบัติเหตุจากการทำงาน ซึ่งช่วยเยียวยาผู้ที่ได้รับบาดเจ็บหรือเสียชีวิตจากอุบัติเหตุขณะทำงาน ทั้งนี้ยังมีสิทธิในการได้รับเงินชดเชยเมื่อเลิกจ้าง หากเกิดเหตุไม่เป็นการผิดของตัวไรเดอร์ ช่วยให้สถานะการทำงานมั่นคงและมีความคุ้มครองทางกฎหมายมากขึ้น
ไรเดอร์กำลังจะมีสถานะ (ที่ไม่ใช่ “ลูกจ้าง”)
กระทรวงแรงงานไทยได้เสนอร่างพระราชบัญญัติส่งเสริมและคุ้มครองแรงงานอิสระ โดยมีจุดประสงค์เพื่อส่งเสริมอาชีพและยกระดับคุณภาพชีวิตของแรงงานนอกระบบ มีการนิยามแบ่งแรงงานออกเป็น 2 ประเภท คือ “ผู้ประกอบอาชีพอิสระ” และ “ผู้ประกอบอาชีพกึ่งอิสระ”
ร่าง พ.ร.บ. นี้กำหนดให้ผู้ประกอบอาชีพที่ให้บริการผ่านแพลตฟอร์มดิจิทัล เช่น ไรเดอร์ หมอนวด แม่บ้าน และอาชีพอื่นๆ ที่ทำงานผ่านแอปพลิเคชัน จัดให้อยู่ในกลุ่ม “ผู้ประกอบอาชีพกึ่งอิสระ” แต่ความเป็นจริงคือหลายคนที่ทำงานผ่านแอปพลิเคชันกลับไม่ได้มี “อิสระ” เพราะต้องปฏิบัติตามกฎที่แพลตฟอร์มกำหนด ไม่ได้เลือกได้เองอย่างแท้จริง การที่กฎหมายกำหนดคำนิยามที่ไม่สอดคล้องกับความเป็นจริงนี้จะทำให้เกิดปัญหาในเรื่องสิทธิที่ควรจะได้รับตามกฎหมายแรงงาน ยิ่งไปกว่านั้น ยังจำกัดการรวมกลุ่มของแรงงาน โดยแยกแรงงานอิสระและกึ่งอิสระออกจากกัน ไม่สามารถรวมตัวกันเป็นกลุ่มเดียวได้ ซึ่งจะทำให้แรงงานไม่สามารถต่อรองเพื่อผลประโยชน์ที่เหมาะสมได้ และกระทบต่อพลังการเจรจาต่อรอง
หากร่าง พ.ร.บ. นี้ผ่านไป ไรเดอร์และแรงงานแพลตฟอร์มอื่นๆ จะไม่ได้รับสิทธิในการเป็นลูกจ้างตามกฎหมายแรงงาน จะไม่ได้รับการคุ้มครองจากกองทุนเงินทดแทน สิทธิในความปลอดภัยจากการทำงาน ไม่มีสิทธิเข้าระบบประกันสังคม มาตรา 33 สิทธิในการรวมตัวและเจรจาต่อรองตามกฎหมายแรงงานสัมพันธ์ หรือสิทธิอื่นๆ ที่แรงงานควรได้รับ ทั้งๆ ที่รัฐมนตรีว่าการกระทรวงแรงงานสามารถใช้อำนาจตามมาตรา 6 แห่ง พ.ร.บ.คุ้มครองแรงงาน พ.ศ. 2541 เพื่อออกกฎกระทรวงที่รับรองสถานะของคนทำงานแพลตฟอร์ม ซึ่งจะทำให้คนทำงานในแพลตฟอร์มได้รับการคุ้มครองเหมือนแรงงานในระบบอย่างเต็มที่ ทั้งในด้านสิทธิพื้นฐานและความมั่นคงในการทำงาน
ขณะนี้ ร่าง พ.ร.บ. ส่งเสริมและคุ้มครองแรงงานอิสระ อยู่ในขั้นตอนการเตรียมเสนอคณะรัฐมนตรีอีกครั้ง แม้แรงงานและภาคประชาสังคมจะพยายามเคลื่อนไหว ทั้งการยื่นหนังสือและการเข้าพบกระทรวงแรงงาน แต่ก็ยังไม่ได้รับความสนใจที่ควรจะเป็น ทำให้เราต้องหันมาสร้างแพลตฟอร์มและการรณรงค์ของตัวเอง เพื่อผลักดันให้เรื่องนี้กลายเป็นประเด็นที่สังคมต้องให้ความสำคัญ เสียงของเรายังอาจไม่ดังพอ แต่สิ่งที่เห็นจากการต่อสู้ของไรเดอร์หลายปีคือ รัฐยังไม่เคยจริงจังในการคุ้มครองสิทธิแรงงาน และยังไม่จัดการกับบริษัทแพลตฟอร์มที่ละเมิดสิทธิแรงงาน
จนวันนี้เห็นได้ชัดเจนว่า คำว่า “อิสระ” กำลังทำให้แรงงานไม่มีสิทธิแล้วจริงๆ