(อ่านภาษาไทยด้านล่าง)
Happy Thai New Year 2025!
April is usually the hottest month here in Thailand, but it’s also a time of celebration. As we welcome the Thai New Year, we wish all our readers happiness, good health, fresh energy — and don’t forget to stay hydrated!
This month at JELI, we focused on building conversations among riders about the draft “Independent Workers Promotion and Protection Bill,” which has raised concerns about how it will affect their rights and protections. Riders in some areas have already stepped forward, campaigning and raising their voices. Earlier this month, JELI, along with riders and worker groups, submitted a letter to the Minister of Labour to oppose the bill. At the same time,
we are preparing to bring this issue to a wider platform to create bigger impact. We expect important developments in the coming month, building on the momentum of May Day, which provides a significant opportunity to bring workers together and unite their voices.
Our story of impact this month discusses on how the word “freedom” was used to draw riders into platform work, but now, it has transformed into “independent,” a term that could soon be used to officially strip away their rights. Find out inside.
Our Work This Month
JELI joined riders and worker groups in submitting a letter opposing the draft Independent Workers Bill
On April 18, 2025, representatives from worker groups, including the Workers’ Union, Rider Center, the Rangsit Platform Riders Union, and the Just Economy and Labor Institute (JELI), gathered at the Ministry of Labour to submit a letter opposing the draft “Independent Workers Promotion and Protection Bill” (commonly referred to as the “Independent Workers Bill”) to the Minister of Labour, Phiphat Ratchakitprakarn. However, the Minister delegated Buppha Ruangsut, Deputy Permanent Secretary of the Ministry, to receive the letter on his behalf, along with other relevant ministry executives.
The rider and worker group representatives expressed their clear opposition to the draft bill, stating that it discriminates against workers, lacks adequate protections, and creates loopholes that legitimize platforms’ evasion of responsibility as employers. This is despite the fact that riders clearly work under the supervision, control, and conditions set by the platforms. This bill will strip riders of employee status and their rights under labor law, leaving them without bargaining power, especially as pay-per-delivery rates continue to drop. This also affects other platform workers, such as massage therapists and domestic workers, who are categorized under the draft bill as “semi-independent.” Meanwhile, platforms continue to profit without accountability.
The demands in the letter submitted are as follows:
- A demand for all workers to be granted a good quality of life with equal standards, through labor laws that do not discriminate or reduce workers’ rights.
- Opposition to the draft “Independent Workers Promotion and Protection Bill” proposed by the Ministry of Labour.
- Request that the Minister of Labour exercise authority under Section 6 of the Labour Protection Act B.E. 2541 (1998) to issue a ministerial regulation that clarifies the status of platform workers, ensuring they receive protection, welfare, benefits from the Workmen’s Compensation Fund, Social Security under Section 33, and the right to association and collective bargaining under labor laws.
Ministry of Labor’s Response:
- The bill is still being prepared for submission to the Cabinet before it goes to Parliament.
- Feedback received may be incorporated into future subordinate legislation.
- The Ministry will consider issuing a ministerial regulation under Section 6 of the Labor Protection Act B.E. 2541 (1998) to provide protections specifically for riders.
Concerns from Rider and Worker Representatives:
- The Ministry’s explanation lacked clarity and firm commitment to revise the core content of the draft bill.
- Even if changes are made in the subordinate legislation, riders would still be left without proper labor protections once the main bill passes.
They also pointed to findings from the National Human Rights Commission of Thailand, which determined that:
- The nature of riders’ work meets the legal definition of “employees”, not “independent” or “semi-independent” workers as defined in the draft.
- The draft bill’s proposed reclassification would exclude riders from key labor rights, such as:
- Social Security under Section 33
- The Workmen’s Compensation Fund
- The right to freedom of association and collective bargaining
By failing to recognize riders as employees, the bill would effectively relieve platform companies of all obligations under labor law.
Conclusion and Next Steps:
- The meeting ended with the Ministry proposing a dedicated forum to continue discussions with rider representatives.
- Supaporn Panprasit, from the Rider Center, recommended inviting platform companies to participate, noting they have not yet been involved in negotiations.
- Ministry executives agreed to move forward with this proposal.
JELI Prepares Social Dialogue on Draft “Independent Workers Promotion and Protection Bill” and Platform Employment
JELI, in collaboration with the Workers’ Union and the Committee on Labor of the House of Representatives, will host a social dialogue on May 14, 2025, at the Parliament Building. The event will focus on the draft “Independent Workers Promotion and Protection Bill” and the challenges surrounding platform work.
The objective of this event is to bring together stakeholders, including platform workers, government agencies, legal experts, academics, political parties, and civil society organizations, to foster open dialogue. This space will allow participants to share their observations, concerns, and experiences regarding the proposed legislation.
The discussions aim to ensure the draft law effectively addresses the issues impacting workers in the platform economy. The insights gathered during this event will be used to develop actionable policy recommendations for the Ministry of Labour.
Important News
Foodpanda to end operations in Thailand on May 23 as parent company Delivery Hero restructures its global presence, focusing on market optimization and strategic exits from several countries. Read more: Bangkok Post
The plan to raise the minimum wage to 400 baht stalled after the Wage Committee meeting failed to meet quorum, with employers rejecting it due to the U.S. tariff hike’s impact on Thai exports. Read more: Thairath
Bank of Thailand outlines 5 key impacts from U.S. tariff hike, warns of worsening manufacturing glut and slower investment, with clearer effects expected in the second half of the year. Read more: Thairath
Ministry of Labour provides over 38 million baht in compensation to employees and families after State Audit Office building collapse during earthquake, with casualties exceeding 40. Read more: Matichon
Story of Impact
Trapped Freedom: The Real Cost of “Independent” Labels on Platform Workers
When delivery platforms started gaining traction in Thailand, especially during the COVID-19 lockdown when everyone had to stay at home, these companies expanded rapidly, pouring money into advertisements that painted the rider profession as a new opportunity for anyone. All one needed was a smartphone and a motorcycle to start earning income immediately, with the added appeal of “freedom” attached to the profession.
While there may be “freedom” with regard to work hours, it does not truly reflect the entire reality of the job. The “freedom” they sell also come with having no bargaining power over compensation, protection, and working conditions. Riders must only follow the rules set by the platforms.
At first, riders earned well with manageable working hours. But eventually, things changed, earnings dropped, work became unevenly distributed, and many now have to work longer hours to make the same amount they once did. From a peak of 62 baht in 2021, the average pay-per-delivery rate is now just over 30 baht. Despite the platforms’ billions in annual profits, why is compensation for workers shrinking? The answer is simple, platforms exploit workers, and the government turns blind eyes, leaving them unprotected.
The fight for riders to be recognized as “employees” under Thai labor law, rather than being labeled as “freelancers” or “partners” as platform companies advertise, has been ongoing for years, but their voices remain divided. Many riders fear that being classified as “employees” would force them to work according to fixed schedules, much like traditional office jobs, which would contradict the original promise of “freedom.” However, in reality, Thai labor laws do not require employers to set fixed working hours like in typical office jobs (e.g., 9 AM to 5 PM). Instead, working hours depend on the nature of the job and the agreement between the employer and the worker.
Meanwhile, being classified as employees under Thai labor law would grant workers basic protections such as minimum wage, paid sick leave, maternity leave, and social security benefits. This classification would offer job security, access to compensation for work-related injuries, fair pay, and bargaining power. Most importantly, it would hold platform companies accountable for protecting workers’ rights. By recognizing riders as employees, the government would also help foster a fairer and more sustainable gig economy.
Riders Are About to Have a Status (That’s Not “Employees”)
The Ministry of Labour has proposed the draft “Independent Workers Promotion and Protection Bill,” aimed at extending greater protection to self-employed workers. The bill defines workers in two categories: “Independent workers” and “Semi-Independent workers.”
Section 10 of the draft bill defines platform-based service providers, such as riders, massage therapists, care workers, and others who accept the terms and conditions set by platform service providers and receive compensation through the platform business as “semi-independent” workers. However, it’s a well-known fact that many workers on these platforms do not have true “freedom“ as they must comply with the platform’s rules and lack the autonomy they are led to believe they have. This inaccurate definition will create issues regarding the rights workers should have under labor laws.
Moreover, the draft bill limits workers’ ability to organize by separating “Independent” and “Semi-Independent,” preventing them from uniting as one group. This division will prevent workers from collectively negotiating for fair benefits and reduce their bargaining power, among other unclear issues.
If this draft bill passes, riders and other platform workers will not be entitled to the rights of employees under labor law. They will not be covered by the Workmen’s Compensation Fund, will have no rights to workplace safety protections, and will not be covered by the social security system under Section 33. They will also lose their right to organize and negotiate under labor relations laws, along with other essential rights.
The Minister of Labour has the authority under Section 6 of the Labour Protection Act B.E. 2541 (1998) to issue a ministerial regulation recognizing the status of platform workers, this would grant them full protection as workers in the formal system, covering both basic rights and job security. However, what we have instead is this draft bill, which could strip them of those protections.
Currently, the draft Independent Workers the Promotion and Protection Bill is in the process of being submitted to the Cabinet. Despite efforts from workers and civil society sectors to oppose this, there has been little progress. This issue needs platforms and campaigns to push it to the forefront of public consciousness. The struggles faced by riders over the years show that the government has never seriously protected platform workers’ rights and has failed to hold platform companies accountable.
It is now clear that what was once sold as “freedom” comes at a cost and it is the stripping of workers’ rights.
Read the Draft Independent Workers Promotion and Protection Bill HERE.
สุขสันต์วันสงกรานต์/สวัสดีปีใหม่ไทย 2568!
ปกติแล้วในช่วงเมษายนมักจะเป็นเดือนที่ประเทศไทยต้องเผชิญกับอุณหภูมิอากาศที่ร้อนที่สุด แต่ในขณะเดียวกันก็เป็นช่วงเวลาของการเฉลิมฉลองและเทศกาลที่มีความคึกคักที่สุดเช่นกัน สำหรับเทศกาลสงกรานต์หรือปีใหม่ไทยในปีนี้ สถาบันแรงงานและเศรษฐกิจที่เป็นธรรมขออวยพรให้ผู้อ่านทุกท่านมีแต่ความสุข สุขภาพแข็งแรง และถือโอกาสนี้เป็นการเริ่มต้นสิ่งใหม่ๆ ที่เต็มไปด้วยพลังบวกตลอดทั้งปีที่เหลือ
สำหรับเดือนเมษายนนี้ งานหลักของเราคือการสร้างบทสนทนาและการแลกเปลี่ยนระหว่างไรเดอร์ต่อร่าง “พ.ร.บ. ส่งเสริมและคุ้มครองแรงงานอิสระ” ซึ่งไรเดอร์ในหลายพื้นที่ได้เริ่มการรณรงค์เพื่อแสดงออกถึงจุดยืนที่มีต่อร่าง พ.ร.บ. ฉบับนี้แล้ว เมื่อช่วงกลางเดือน สถาบันฯ ร่วมกับกลุ่มไรเดอร์และเครือข่ายแรงงานยื่นหนังสือต่อรัฐมนตรีว่าการกระทรวงแรงงานเพื่อคัดค้านร่างกฎหมายนี้ และขณะเดียวกันก็ได้เตรียมความพร้อมเพื่อผลักดันประเด็นนี้ในเวทีที่ครอบคลุมและสร้างผลกระทบมากขึ้น ซึ่งจะได้ติดตามกันต่อไปในเดือนหน้า โดยเฉพาะช่วงหลังวันแรงงานสากลหรือ May Day ซึ่งจะเป็นโอกาสและช่วงเวลาสำคัญในการรวมพลังแรงงานเพื่อแสดงจุดยืนร่วมกัน
และชวนอ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับประเด็นนี้ใน “เรื่องเล่ารายเดือน” เมื่อคำว่า “อิสระ” ที่เคยถูกใช้เพื่อดึงดูดไรเดอร์ให้มาทำงาน อาจกลายเปลี่ยนคำที่จะทำให้พรากสิทธิของพวกเขาไปอย่างเป็นทางการ
งานของเรา
JELI ร่วมกับไรเดอร์-กลุ่มแรงงานยื่นหนังสือคัดค้านร่าง พ.ร.บ.แรงงานอิสระ ลอยแพไรเดอร์ ไม่คุ้มครอง-ไม่เป็นธรรม
เมื่อวันที่ 18 เมษายน 2568 ตัวแทนกลุ่มแรงงานจากสหภาพคนทำงาน กลุ่ม Rider Center สหภาพคนทำงานแพลตฟอร์มไรเดอร์รังสิต และสถาบันแรงงานและเศรษฐกิจที่เป็นธรรม (JELI) ได้เดินทางไปยังกระทรวงแรงงาน เพื่อยื่นหนังสือคัดค้านร่างพระราชบัญญัติส่งเสริมและคุ้มครองแรงงานอิสระ (หรือที่เรียกว่า “พ.ร.บ.แรงงานอิสระ”) ต่อนายพิพัฒน์ รัชกิจประการ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงแรงงาน เมื่อไปถึงจึงได้รับแจ้งว่ารัฐมนตรีติดภารกิจอื่น และได้มอบหมายให้นางสาวบุปผา เรืองสุด รองปลัดกระทรวงแรงงาน เป็นผู้แทนรับหนังสือแทน พร้อมด้วยคณะผู้บริหารของกระทรวงแรงงานที่เกี่ยวข้อง
ตัวแทนไรเดอร์-กลุ่มแรงงานได้แสดงจุดยืนคัดค้านร่าง พ.ร.บ. ฉบับนี้ โดยชี้ว่าเนื้อหาของกฎหมายแบ่งแยกแรงงาน ไม่มีมาตรฐานความคุ้มครอง และเปิดช่องให้แพลตฟอร์มหลีกเลี่ยงความรับผิดชอบในฐานะนายจ้าง ทั้งที่ไรเดอร์ทำงานภายใต้คำสั่ง การควบคุม และเงื่อนไขจากแพลตฟอร์มอย่างชัดเจน ร่าง พ.ร.บ. ฉบับนี้ จะทำให้ไรเดอร์พ้นจากสถานะลูกจ้างและสิทธิในการเข้าถึงความคุ้มครองจากกฎหมายแรงงาน การขาดอำนาจในการต่อรองโดยเฉพาะค่ารอบที่จะถูกลดลงเรื่อยๆ ตามอำนาจของแพลตฟอร์ม กลุ่มแรงงานไรเดอร์และแพลตฟอร์มอื่นๆ เช่น หมอนวดแพลตฟอร์ม แม่บ้านแพลตฟอร์ม ซึ่งถูกจัดให้อยู่ในกลุ่มแรงงาน “แรงงานกึ่งอิสระ” ตามร่าง พ.ร.บ. จะกลายเป็นแรงงานที่ไม่มีหลักประกัน ขณะที่แพลตฟอร์มยังคงทำกำไรมหาศาลโดยไม่ต้องรับผิดชอบใดๆ
โดยข้อเรียกในหนังสือต่อกรณีดังกล่าว คือ
1. คัดค้านร่างพระราชบัญญัติส่งเสริมและคุ้มครองแรงงานอิสระโดยกระทรวงแรงงาน
2. ให้รัฐมนตรีกระทรวงแรงงานอาศัยอำนาจตามมาตรา 6 พรบ.คุ้มครองแรงงาน 2541 ออกกฎกระทรวง ให้เกิดความชัดเจนในสถานภาพเพื่อให้คนทำงานแพลตฟอร์มได้รับการคุ้มครองแรงงาน ได้สวัสดิการด้านแรงงาน การป้องกันอันตรายจากการทำงานและประโยชน์กองทุนทดแทน เข้าสู่มาตรา 33 ประกันสังคม รวมทั้งได้รับสิทธิเสรีภาพ การรวมตัวเป็นสหภาพแรงงานและการเจรจาต่อรองตามกฎหมายแรงงานสัมพันธ์
3. เราต้องการให้คนทำงานทุกคนมีชีวิตที่ดี มีมาตรฐานเท่าเทียมกัน ผ่านกฎหมายแรงงานที่ไม่แบ่งแยกและลดทอนสิทธิแรงงาน
ตัวแทนกระทรวงแรงงาน ชี้แจงว่า พ.ร.บ.นี้ ยังอยู่ในขั้นตอนเตรียมนำเสนอเข้า ครม. อีกครั้งเพื่อเข้าสภาต่อไป สำหรับความคิดเห็นที่ได้รับในวันนี้อาจนำไปปรับปรุงแก้ไขได้ในขั้นตอนการออกกฎหมายลูกที่จะกำหนดรายละเอียดให้เป็นไปตามความต้องการของกลุ่มแรงงาน กระทรวงแรงงานจะนำข้อเสนอของผู้แทนแรงงานไปประกอบการพิจารณา และอาจมีการออกประกาศกฎกระทรวงเพื่อคุ้มครองไรเดอร์ตามมาตรา 6 แห่ง พ.ร.บ.คุ้มครองแรงงาน 2541
อย่างไรก็ตาม ตัวแทนไรเดอร์และกลุ่มแรงงานเห็นว่า ข้อชี้แจงนี้ยังไม่มีความชัดเจนหรือการยืนยันใดๆ ว่าจะมีการแก้ไขร่าง พ.ร.บ. ฉบับนี้ในสาระสำคัญ มีเพียงการกล่าวถึงการแก้ไขรายละเอียดในกฎหมายลูก ซึ่งหากร่าง พ.ร.บ. นี้ผ่านออกมา ก็ยังคงเป็นการทำลายโอกาสของไรเดอร์ในการได้รับความคุ้มครองตามกฎหมายแรงงานที่ควรจะได้รับอยู่ดี
ทั้งที่คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม.) เคยมีมติชัดเจนแล้วว่าลักษณะการทำงานของไรเดอร์ตรงกับสถานะ “ลูกจ้าง” ตามกฎหมายแรงงาน ไม่ใช่ “แรงงานอิสระ” หรือ “กึ่งอิสระ” ตามที่ร่าง พ.ร.บ. ฉบับนี้เสนอ ซึ่งการนิยามสถานะแบบนี้จะทำให้เกิดความลักลั่น และเป็นการผลักไรเดอร์ออกจากสิทธิพื้นฐานของแรงงาน ทั้งประกันสังคม มาตรา 33 สิทธิเข้าถึงกองทุนเงินทดแทน หรือสิทธิในการรวมกลุ่มเจรจาต่อรองกับบริษัทแพลตฟอร์ม เมื่อร่าง พ.ร.บ. ไม่รับรองสถานะความเป็นลูกจ้าง ก็เท่ากับทำให้บริษัทแพลตฟอร์มไม่ต้องรับผิดชอบตามกฎหมายแรงงานใดๆ ทั้งสิ้น
ทั้งนี้ ข้อสรุปจากการหารือคือ กระทรวงแรงงานเสนอจะจัดเวทีเฉพาะเพื่อหารือกับตัวแทนของกลุ่มไรเดอร์เพื่อรวบรวมประเด็นและข้อเสนอไปพิจารณาอย่างรอบคอบ โดยสุภาภรณ์ พันธ์ประสิทธิ์ ตัวแทนกลุ่ม Rider Center เสนอให้กระทรวงแรงงานออกจดหมายเชิญบริษัทแพลตฟอร์มเข้าร่วมการหารือด้วยเพื่อแก้ปัญหาให้ตรงจุด เนื่องจากที่ผ่านมาบริษัทแพลตฟอร์มไม่เคยเข้าร่วมกระบวนการเจรจาใดๆ เลย ซึ่งผู้บริหารกระทรวงแรงงานก็เห็นด้วยกับข้อเสนอนี้ และรับว่าจะนำไปดำเนินการต่อไป
JELI เตรียมจัดงานการเจรจาทางสังคม “ร่าง พ.ร.บ. ส่งเสริมและคุ้มครองแรงงานอิสระกับการจ้างงานในแพลตฟอร์ม”
สถาบันแรงงานและเศรษฐกิจที่เป็นธรรม ร่วมกับสหภาพคนทำงานและคณะกรรมาธิการการแรงงาน สภาผู้แทนราษฎร กำหนดจัดการเจรจาทางสังคม “ร่าง พ.ร.บ. ส่งเสริมและคุ้มครองแรงงานอิสระกับการจ้างงานในแพลตฟอร์ม” ในวันที่ 14 พฤษภาคม 2025 ณ อาคารรัฐสภา กรุงเทพฯ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อผลักดันให้เกิดการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นและหารือเชิงนโยบายระหว่างผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทุกภาคส่วน ได้แก่ คนทำงานแพลตฟอร์ม (ไรเดอร์) หน่วยงานภาครัฐ นักวิชาการ นักกฎหมาย พรรคการเมือง และภาคประชาสังคม เพื่อร่วมกันจัดทำข้อเสนอแนะเชิงนโยบายอย่างเป็นรูปธรรมต่อการผลักดันร่างกฎหมายฉบับนี้ที่จะส่งผลกระทบต่อชีวิตและการทำงานของแรงงานจำนวนมาก รวมถึงสังคมโดยรวมต่อไป
ข่าวสำคัญ
Foodpanda จะยุติการดำเนินงานในประเทศไทยในวันที่ 23 พฤษภาคม 2568 หลังจากบริษัทแม่ Delivery Hero มีการปรับโครงสร้างการดำเนินงานทั่วโลก และได้ปประกาศยุติการดำเนินงานในหลายประเทศแล้วเช่นกัน อ่านที่: Bangkok Post
แผนขึ้นค่าแรง 400 บาททั่วประเทศหยุดชะงักหลังการประชุมปรับค่าจ้างขั้นต่ำล่ม เนื่องจากองค์ประชุมไม่ครบ ส่วนด้านนายจ้างค้านการเร่งปรับให้ทัน 1 พฤษภาคม ให้เหตุผลเรื่องผลกระทบจากนโยบาย “ทรัมป์” ปรับขึ้นภาษีไทย 36% กระทบการส่งออกไทย อ่านที่: ไทยรัฐ
แบงก์ชาติ เปิดผลกระทบไทย 5 ด้าน หลังสหรัฐขึ้นภาษี ประเมินว่าในระยะสั้น การลงทุนบางส่วนจะชะลอลง ขณะผลของ “ภาษีสหรัฐ” จะแสดงอาการให้เห็นอย่างชัดเจนในช่วงครึ่งหลังของปีเป็นต้นไป อ่านที่: ไทยรัฐ
กระทรวงแรงงานดำเนินการชดเชยเยียวยาลูกจ้างที่ได้รับผลกระทบจากเหตุอาคารสำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน (สตง.) ถล่มขณะเกิดแผ่นดินไหวไปแล้วกว่า 38 ล้านบาท จากข้อมูลที่ได้รับการยืนยัน มีผู้ได้รับผลกระทบและผู้เสียชีวิตทั่วประเทศกว่า 50 ราย เฉพาะตึก สตง. 40 กว่าราย อ่านที่: มติชน
เรื่องเล่ารายเดือน
อิสระแบบใด? เมื่อรัฐกำลังเขียนกฎหมายให้เราไม่มีสิทธิ
“จากคำโฆษณาชวนฝันสู่กฎหมายที่จะทำให้แรงงานไร้สิทธิ” เมื่อแพลตฟอร์มเดลิเวอรี่เริ่มตั้งไข่ในไทย โดยเฉพาะในช่วงโควิด-19 ที่ทุกคนต้องกักตัวอยู่บ้าน ส่งผลให้บริษัทแพลตฟอร์มทั้งหลายเร่งขยายตัวอย่างรวดเร็ว ทุ่มงบโฆษณาว่าอาชีพไรเดอร์คือโอกาสใหม่ที่ใครๆ ก็เป็นได้ แค่มีมือถือ มีรถ ก็สร้างรายได้ทันที และผูกติดคำนิยามของอาชีพนี้ด้วยคำว่า “อิสระ”
แม้อาจจะไม่ได้เป็นการโฆษณาเกินจริงทั้งหมด อาชีพไรเดอร์ดูเหมือนจะอิสระจริง ไม่ต้องเข้า-ออกงานตามเวลา ไม่ต้องขอลาเมื่อมีเหตุจำเป็น แต่คำว่า “อิสระ” นี้ไม่ได้สะท้อนถึงความเป็นจริงของการทำงาน ความอิสระที่แพลตฟอร์มขายนั้นกลับหมายถึงการไม่มีสิทธิในการต่อรองค่าจ้างและสภาพการทำงานที่ไม่สามารถกำหนดได้เอง
ช่วงแรกไรเดอร์มีรายได้ดี ไม่ต้องทำงานหนักตลอดทั้งวันก็เพียงพอต่อการดำรงชีวิตและเลี้ยงดูครอบครัว แต่ตอนนี้ค่าตอบแทนกลับปรับลดลงไปเรื่อยๆ จากค่ารอบสูงสุด 62 บาท ในปี 2021 กลับเหลือเพียง 30 กว่าบาทในปัจจุบัน ทั้งยังเป็นการปรับแบบลดเท่านั้น ไม่มีเพิ่ม ทั้งๆ ที่บริษัทแพลตฟอร์มเหล่านี้มีผลกำไรเป็นพันล้านต่อปี ทำไมค่าตอบแทนที่จ่ายให้แรงงานกลับลดลง? คำตอบคือเพราะไม่มีระบบคุ้มครองหรือการดูแลที่จริงจังจากรัฐ
หลายคนสมัครเข้ามาเพราะไม่มีทางเลือกที่ดีกว่าและคำว่า “อิสระ” ก็ดูน่าเชื่อถือ แต่ในที่สุด ทุกอย่างก็เปลี่ยนไป ค่ารอบลดลง งานกระจายไม่เท่ากัน ต้องทำงานหลายชั่วโมงต่อวันเพื่อให้ได้รายได้เท่าเดิม
สรุปแล้วอาชีพไรเดอร์ “อิสระ” จริงหรือ? อิสระทางเวลาอาจจะใช่ แต่ในทางปฏิบัติ ไรเดอร์ต้องทำงานตามกฎเกณฑ์ที่แพลตฟอร์มกำหนด ไม่สามารถกำหนดหรือต่อรองค่าจ้างตัวเองได้ หรือแม้กระทั่งถูกแบนจากระบบโดยไม่มีเหตุผล
ไรเดอร์ส่วนใหญ่กังวลว่า หากถูกกำหนดสถานะเป็น “ลูกจ้าง” ตามกฎหมายจะทำให้ต้องทำงานตามเวลาที่บริษัทกำหนดเหมือนงานออฟฟิศทั่วไป ซึ่งจะผิดจุดประสงค์ความเป็น “อิสระ” ในการเลือกประกอบอาชีพไรเดอร์ตั้งแต่แรก แต่ในความเป็นจริง กฎหมายแรงงานไทยไม่ได้บังคับให้นายจ้างต้องกำหนดเวลาเข้าออกงานแบบที่เห็นในงานทั่วไป เช่น เข้างาน 9 โมง ออกงาน 5 โมง แต่ขึ้นอยู่กับลักษณะงานและข้อตกลงระหว่างนายจ้างกับลูกจ้าง
ในขณะเดียวกัน การได้รับสถานะเป็นลูกจ้างตามกฎหมายแรงงานไทยก็จะได้รับสิทธิและสวัสดิการตามกฎหมาย เช่น ค่าจ้างขั้นต่ำตามที่กฎหมายกำหนด, การคุ้มครองจากประกันสังคมในด้านการรักษาพยาบาล, การว่างงาน, และการชราภาพ นอกจากนี้ยังได้รับการคุ้มครองจาก กองทุนเงินทดแทน สำหรับอุบัติเหตุจากการทำงาน ซึ่งช่วยเยียวยาผู้ที่ได้รับบาดเจ็บหรือเสียชีวิตจากอุบัติเหตุขณะทำงาน ทั้งนี้ยังมีสิทธิในการได้รับเงินชดเชยเมื่อเลิกจ้าง หากเกิดเหตุไม่เป็นการผิดของตัวไรเดอร์ ช่วยให้สถานะการทำงานมั่นคงและมีความคุ้มครองทางกฎหมายมากขึ้น
ไรเดอร์กำลังจะมีสถานะ (ที่ไม่ใช่ “ลูกจ้าง”)
กระทรวงแรงงานไทยได้เสนอร่างพระราชบัญญัติส่งเสริมและคุ้มครองแรงงานอิสระ โดยมีจุดประสงค์เพื่อส่งเสริมอาชีพและยกระดับคุณภาพชีวิตของแรงงานนอกระบบ มีการนิยามแบ่งแรงงานออกเป็น 2 ประเภท คือ “ผู้ประกอบอาชีพอิสระ” และ “ผู้ประกอบอาชีพกึ่งอิสระ”
ร่าง พ.ร.บ. นี้กำหนดให้ผู้ประกอบอาชีพที่ให้บริการผ่านแพลตฟอร์มดิจิทัล เช่น ไรเดอร์ หมอนวด แม่บ้าน และอาชีพอื่นๆ ที่ทำงานผ่านแอปพลิเคชัน จัดให้อยู่ในกลุ่ม “ผู้ประกอบอาชีพกึ่งอิสระ” แต่ความเป็นจริงคือหลายคนที่ทำงานผ่านแอปพลิเคชันกลับไม่ได้มี “อิสระ” เพราะต้องปฏิบัติตามกฎที่แพลตฟอร์มกำหนด ไม่ได้เลือกได้เองอย่างแท้จริง การที่กฎหมายกำหนดคำนิยามที่ไม่สอดคล้องกับความเป็นจริงนี้จะทำให้เกิดปัญหาในเรื่องสิทธิที่ควรจะได้รับตามกฎหมายแรงงาน ยิ่งไปกว่านั้น ยังจำกัดการรวมกลุ่มของแรงงาน โดยแยกแรงงานอิสระและกึ่งอิสระออกจากกัน ไม่สามารถรวมตัวกันเป็นกลุ่มเดียวได้ ซึ่งจะทำให้แรงงานไม่สามารถต่อรองเพื่อผลประโยชน์ที่เหมาะสมได้ และกระทบต่อพลังการเจรจาต่อรอง
หากร่าง พ.ร.บ. นี้ผ่านไป ไรเดอร์และแรงงานแพลตฟอร์มอื่นๆ จะไม่ได้รับสิทธิในการเป็นลูกจ้างตามกฎหมายแรงงาน จะไม่ได้รับการคุ้มครองจากกองทุนเงินทดแทน สิทธิในความปลอดภัยจากการทำงาน ไม่มีสิทธิเข้าระบบประกันสังคม มาตรา 33 สิทธิในการรวมตัวและเจรจาต่อรองตามกฎหมายแรงงานสัมพันธ์ หรือสิทธิอื่นๆ ที่แรงงานควรได้รับ ทั้งๆ ที่รัฐมนตรีว่าการกระทรวงแรงงานสามารถใช้อำนาจตามมาตรา 6 แห่ง พ.ร.บ.คุ้มครองแรงงาน พ.ศ. 2541 เพื่อออกกฎกระทรวงที่รับรองสถานะของคนทำงานแพลตฟอร์ม ซึ่งจะทำให้คนทำงานในแพลตฟอร์มได้รับการคุ้มครองเหมือนแรงงานในระบบอย่างเต็มที่ ทั้งในด้านสิทธิพื้นฐานและความมั่นคงในการทำงาน
ขณะนี้ ร่าง พ.ร.บ. ส่งเสริมและคุ้มครองแรงงานอิสระ อยู่ในขั้นตอนการเตรียมเสนอคณะรัฐมนตรีอีกครั้ง แม้แรงงานและภาคประชาสังคมจะพยายามเคลื่อนไหว ทั้งการยื่นหนังสือและการเข้าพบกระทรวงแรงงาน แต่ก็ยังไม่ได้รับความสนใจที่ควรจะเป็น ทำให้เราต้องหันมาสร้างแพลตฟอร์มและการรณรงค์ของตัวเอง เพื่อผลักดันให้เรื่องนี้กลายเป็นประเด็นที่สังคมต้องให้ความสำคัญ เสียงของเรายังอาจไม่ดังพอ แต่สิ่งที่เห็นจากการต่อสู้ของไรเดอร์หลายปีคือ รัฐยังไม่เคยจริงจังในการคุ้มครองสิทธิแรงงาน และยังไม่จัดการกับบริษัทแพลตฟอร์มที่ละเมิดสิทธิแรงงาน
จนวันนี้เห็นได้ชัดเจนว่า คำว่า “อิสระ” กำลังทำให้แรงงานไม่มีสิทธิแล้วจริงๆ